GÜÇLENDİRME
TDY 2007 NİN 7.BÖLÜMÜ Mevcut yapıların performana analizine ve gerektiğinde güçlendirmenin şartlarını kapsamaktadır. Bu yönetmelikten önce tamamen başıbozuk olarak yapılan güçlendirme projeleri ve uygulamaları belli bir düzene girmiş görünmektedir.Eskiye göre iyi olmasına ragmen güçlendirme proje ve uygulamaları deneyim, iyi yorumlama, iyi statik ve dinamik bilgi gerektirmektedir.Çünkü güçlendirmede muhendisin yapacagı kabuller , yeni bir yapıya göre daha fazladır. Kabullerin fazla olması demek , daha çok düşünmek, daha çok yorumlamak demektir.Bu bağlamda yeni mezun mühendislerin tek başlarına güçlendirme projelerine girmemelerinde fayda vardır.En azından ilk yapacakları birkaç projede mutlaka deneyimli muhendislerden yardım almalıdırlar.
Bir yapıyı dişarıdan görerek yapının dayanımı hakkında bilgi vermek yanlıştır.Zaman zaman bazı muhendis arkadaşlardan ble kolonlar iri, kirişler iyi bina dayanıklı şeklinde tanımlamalar duymaktayız.Bu tür yorumlar tamamen yanlış olduğu gibi inşaat mühendisliği disiplininede yakışmamaktadır.Mühendisin elinde bir silah vardır.O silah matematiktir.Mühendis bir konuda yorum yapacagı yada fikir beyan edecegi zaman mutlaka elinde yeterli matematiksel verilerin bulunması gerekir.Eger matematıksel veri yeterince yoksa fikir beyan etmekten kaçınmalıdır.Önce verileri elde etmeli daha sonra fikir beyan etmelidir.Yüne muhendis unutmamalıdır ki mühendislik görselliğe dayalı bir disiplin değildir.Yani görerek bakarak yapının dayanımı hakkında bilgi edinemezssınız.
Yapıdan ne tür bilgiler toplanacagı, ne şekilde deneyler yapılacagı , performans analizinin nasıl yapılması gerektiği yönetmeliğimizde 7.bölümde belirlenmiştir.Performans analizi dediğimiz şey yapının deprem anındaki davranışının nasıl olacagından ibarettir.Eger istediğimiz performansa yapı sahipse yönetmeliğe uygundur diyebiliriz.Binanın mevcut durumun performansının ne olduğunu bilmek istiyorsanız, performans analizinde kullanacagınız bilgilerinde doğru ve yeterli sayıda olması gerekir.Yetersiz bilgiyle , genelleme bilgiyle yapılan performanslar bir anlam ifade etmez, adeta yok hükmündedir.Mesela 10 katlı bir yapının performans analizi için 3 adet beton karotu sonucunu dikkate almışsanız ve tüm binayı bu beton dayanımına göre performansa sokmuşsanız yetersiz bilgi kullanmışsınız demektir.Böyle yapacaksanız performans analizini hiç yapmamanız daha iyi olacaktır.En azından yapmadığınızdan dolayı gereksiz sonuçlar çıkarmazzsınız ve kimseyi kandırmazssınız.Bunun gibi zemin etüdü yaptırmadan o bölgede yapılmış birtakım etüdlere göre performans analizi yapmaya kalkarsanız sonuç yine doğru olmaz.Yani performans analizi yapacaksanız gerçekten binanın tamamını temsil eden yeterli sayıda bilgi ve deneye göre yapacaksınız yada hiç yapmayacaksınız.Bunun arası yoktur.
Performans analizi neticesinde bina hakkında bir fikir sahibi olmanız mümkündür.Bu aşamada bir fikir beyan etmenizde sakınca yoktur.Yine vereceginiz güçlendirme kararı bu performans analizine göre olur.Performans analizi neticesinde birtakım elemanlarda eksiklerin olduğunu görebilirsiniz.Eğer bu eksikler yönetmeliğin emrettiği sınırları aşıyorsa birtakım çalışmalar yapmak gerekir.Anak her halukarda sıkıntılı olan tüm elemanların iyileştirilmesi gerekmez.Bazen bu elemanları ellemeden bu elemana gelen etkileride azaltmak suretiyle elemanı rahatlatmanız ve etkisinde kaldığı tesiri karşılamasını sağlamanız mümkündür.Birde unutmamanız gereken durum en ufak bir iyileştirmenin mutlaka ilk kuvvet dagılımını degiştirecegidir.Siz lokal bir iyileştirme yaparken rijitliği değiştirirsiniz.Bu değişiklik az yada çok olabilir.Bu değişiklik neticesinde daha önce sıkıntılı olmayan bir eleman kuvvet dağılımı değişikliği neticesi sıkıntılı hale gelmiş olabilir.Dolayısıyle güçlendirme proje çalışmaları her halukarda sistem butununde düşünülerek yapılmalıdır.
Güçlendirme eleman bazında olabildiği gibi sistem bazında da olabilir.Sıkıntılı elemanların sayılı, ötelemeler hangisini sececegimizi belirler.Eğer ötelemelerde sorunumuz yoksa ve sıkıntılı eleman sayımız az ise lokal güçlendirme tekniklerinden yararlanmamız mümkündür.Ancak lokal iyileştirmeye bile karar versek mutlaka lokal iyileştirmenin tüm taşıyıcı sisteme etkisini hesapla göstermemiz gerekir.Sistem bazında iyileştirmeler ise daha ziyade öteleme sorunlarının olduğu durumlarda ve yetersiz elemanların sayısının çok olduğu durumlarda tercih edilir.Sistem bazında iyileştirmenin esasında yeni eleman (perde) ilaveleri, yeni çerçeve ilaveleri vardır.Sistem bazında iyileştirme yaptığınızda özellikle yatay yüklerin yeni elemanlarca karşılanmasını(perdeler) saglayarak eski mevcut elemanların fazla tesir altında kalmasını önleyebilrisniz.Bu şekilde eski elemanların hasar görme riskli azaltılabilir.
Performans analizi neticesinde güçlendirmeye karar verdiğiniz yapının güçlendirildikten sonrada yeterli performansa sahip olup olmadığını bilmeniz gerekir.Bu durumda da yine güçlendirilmiş duruma göre performans analizi yapmanız gerekir.
Yapı mevcut durumunda istediğiniz performans durumu sağlanmamışsa ilk aklınıza gelen yapıyı güçlendirmek olmamalıdır.Öncelikle yük azaltmasına gidip gidilemeyeceginizde düşünmeniz gerekir.Mesela 8 katlı bir yapı da bir iki kat ortadan kaldırılırsa belkide yapı yeterli performansa sahip olabilecektir.Yine fonksiyon değişkliği neticesi gerekli performansı saglamayan yapı istediğimiz performansı saglayabilecektir.
Ahmet ÇELİKKOLLU
İnşaat Mühendisi
ESKİŞEHİR
